نظام بانکداری در عراق

مروری بر نظام بانکداری در عراق

 

اولین بانک دولتی در عراق در سال ۱۹۴۷میلادی تاسیس شد و ۱۷سال بعد تمامی بانک‌ها و بیمه‌ها ملی شدند و در دهه بعد از آن، ارزش دینار افزایش یافت به طوری که هر واحد دینار عراق معادل ۴دلار آمریکا بود. قانون فعلی بانکداری عراق در ۱۹ دسامبر ۲۰۰۳میلادی منتشر شد و بانک مرکزی مستقل عراق مطابق با قانون بانکداری این کشور در ۶ مارس ۲۰۰۴ تاسیس گردید.

 

در حال حاضر ۸۱ بانک در عراق و اقلیم کردستان فعالیت می‌کنند و بانکداری در اقلیم کردستان، بر خلاف سایر ارکان حکومت اقلیم از بانک مرکزی عراق تبعیت می‌کند. بانک‌های اصلی عراق خصوصی نیستند و متعلق به دولت این کشور می‌باشند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: الرشید، رافدین، بانک تجارت عراق، بانک صنعت. هم‌چنین حدود ۲۰ بانک خارجی هم در بخش بانکداری عراق فعالیت می‌کنند و بیشتر این بانک‌ها از کشورهای لبنان، ترکیه، خلیج فارس و برخی کشورهای غربی هستند.

 

علی‌رغم وجود تعداد بانک‌های زیاد و حضور بانک‌های بین المللی از کشورهای مختلف در عراق و اقلیم کردستان، مردم این کشور اعتماد زیادی به سیستم بانکی ندارند و اقدام به افتتاح حساب و دریافت کارت بانکی ننموده‌اند بنابراین پول نقد رواج زیادی در عراق دارد و مردم حمل پول نقد(حتی مقادیر کلان) را ترجیح می‌دهند که البته این موضوع برای آن‌ها مشکلاتی را ایجاد نموده است.

 

در عراق امروز، خبری از شبکه تبادل اطلاعات بانکی مثل شتاب ما، سوئیچ به‌منظور جمع‌آوری و مدیریت تراکنش‌های شبکه پرداخت و هدایت این تراکنش‌ها به سایر سامانه‌های ملی و شبکه بانکی مثل شاپرک ایران، سامانه‌ها و درگاه‌های پرداخت قبوض، مالیات و جرائم رانندگی و خلافی خودرو نیست. سامانه‌های پرداخت الکترونیکی اقساط و یا ارسال پیامک و دستور پرداخت‌های گروهی هنوز فعال نشده‌اند. هر چند که دولت جدید الکاظمی بر راه اندازی و اجرای دولت دیجیتال به منظور جلوگیری از فساد اداری و افزایش شفافیت تاکید دارد و شبکه ملی پرداخت در دستور کار دولت و بانک مرکزی عراق قرار دارد.

 

البته دو بانک بزرگ دولتی عراق، بانک رافدین و بانک الرشید، به همراه شرکت سیستم پرداخت الکترونیک عراق (IEPS)، شرکتی به نام International Smart Card (ISC) را در سال ۲۰۰۷ تأسیس کرده‌اند که کارت ملی در دو نوع نقدی و اعتباری به نام Qi Card(کی کارت) ایجاد کرد. هم‌ اکنون با مشارکت ۱۲ بانک عراقی برای بیش از هفت میلیون عراقی کارت صادر شده است و ۹۰۰۰ نقطه فروش به دستگاه pos مجهز شده.

 

نرخ سود سپرده‌ها نیز بین بانک‌های عراقی بر اساس زمان سپرده و نوع بانک هم تفاوت دارد و به دلایل اعتقادی، مردم عراق علاقه‌ای به سپرده نمودن سرمایه خود و دریافت سود بانکی ندارند و این موضوع نیز یکی از دلایل عدم استقبال آنها از افتتاح حساب بانکی و دریافت کارت است.

 

در عراق، ۷ بانک نیز قواعد و الزامات بانکداری اسلامی (بانکداری بدون ربا) را رعایت می‌کنند. پرداخت تسهیلات در قالب انواع عقود اسلامی (مشارکت، مضاربه، مرابحه، استصناع، جعاله و قرض‌الحسنه) به بخش‌های صنعت، بازرگانی و مسکن از دیگر خدمات این بانک‌ها است. از آنجایی که نظام بانکداری عراق نظام بانکداری مبتنی بر شریعت اسلام نیست، لذا این‌گونه بانک‌ها موفق به جذب سرمایه بخش متدین و مقید مردم عراق نشدند.

 

شایان ذکر است که به جهت توسعه مبادلات تجاری بین ایران و عراق، تنها بانک مشترک ایران و عراق بنام بانک "توسعه تعاون منطقه ای اسلامی" در سال ۱۳۸۶ توسط بانک اقتصاد نوین در عراق تاسیس و سپس بخشی از سهام آن توسط بانک کشاورزی خریداری شد.

 

در حال حاضر بانک "تعاون توسعه منطقه ای اسلامی" به عنوان دومین بانک خصوصی کشور عراق دارای ۱۰ شعبه شامل اداره مرکزی و شعبه مرکزی در بغداد، شعبه کربلا، شعبه نجف، شعبه سلیمانیه، شعبه بصره، شعبه اربیل، شعبه کاظمین، شعبه کوت، شعبه دیوانیه و شعبه باب الشرقی در کشور عراق است و شعبه میلاد تنها شعبه این بانک در کشور ایران است.