مروری بر تعاملات اقتصادی عراق با دیگر کشورها

مروری بر تعاملات اقتصادی عراق با دیگر کشورها کشور عراق به‌دلیل اهمیت سیاسی و جغرافیایی خود همواره محل رقابت قدرت‌های بین‌المللی و منطقه‌ای بوده و تعاملات اقتصادی این کشور در واقع تجلی همین رقابت سنگین بین قدرت‌ها‌ است.   عراق یک کشور مصرف کننده است و حدودا سه برابر صادرات خود واردات دارد. مهم‌ترین محصول صادراتی این کشور، نفت است و کشورهایی از قبیل چین و هند بیشترین میزان خرید نفت از این کشور را دارند. در زمینه واردات هم مهم‌ترین کالاهای وارداتی این کشور گندم، برنج، روغن، شکر، دارو، مصنوعات صنعتی و فلزی، خودرو، تجهیزات نیروگاهی و مخابراتی و مهم‌ترین صادرات آن نیز نفت خام، فرآورده‌های شیمیایی، برخی مواد‌غذایی و حیوانات زنده است. سه کشور اصلی تامین کننده واردات عراق چین، ایران و ترکیه هستند که مجموعا بیش از هفتاد درصد بازار عراق را در دست دارند.   چین بزرگ‌ترین شریک تجاری عراق محسوب شده و عراق نیز دومین صادر کننده بزرگ نفت به این کشور به حساب می‌آید. پکن در نظر دارد با توجه به موقعیت جغرافیایی عراق و برخورداری از عوامل مختلف ژئوپلتیک وبسترهای لازم برای ایفای نقش مؤثر در منطقه خاورمیانه و جهان ، از بازار بزرگ عراق نهایت استفاده را برده و با سرمایه‌گذاری‌های عظیم و بلندمدت خود در حوزه نفت و گاز و نیز زیرساخت توسعه اقتصادی عراق را در دست گیرد. در حال حاضرحجم تبادلات تجاری با عراق بالغ بر ۳۰ میلیارد دلار است و چین بیش از ۲۰ میلیارد دلار درعراق سرمایه‌گذاری کرده که بخش اعظم آن در حوزه نفت است. البته قرارداد سنگین و مهم عراق با چین که در زمان عادل عبدالمهدی منعقد شد، اکنون با مانع تراشی آمریکا روبرو شده زیرا عراق به دلیل تضمین امنیت جریان صدور نفت، تأثیر‌گذاری بر روند صلح اعراب و اسرائیل، مهار جمهوری اسلامی ایران و نقش آفرینی در شمال عراق و منطقه کردستان برای آمریکا بسیار مهم است.   دومین شریک تجاری مهم عراق، ایران است و بر اساس اطلاعات ارائه شده فقط در هفت ماهه ابتدایی سال جاری با وجود محدودیت‌های ناشی از کرونا، عراق با واردات حدود پنج میلیارد دلار کالا از ایران(۲۷درصد از کل صادرات ایران به جهان) اصلی‌ترین مقصد صادراتی کالاهای ایرانی لقب گرفته است. علاوه بر گاز و برق، میله‌های آهنی، گوجه فرنگی، کاشی و سرامیک، هندوانه تازه، کولرهای آبی، رب‌گوجه فرنگی، قطعات توربین‌های بخار، پنیر و بیسکویت نیز جزو مهم‌ترین اقلام صادراتی ایران به عراق محسوب می‌شوند.   سومین شریک تجاری مهم عراق، ترکیه است و روابط این دو کشور پس از سقوط صدام رو به گسترش نهاد و حجم تجارت بین دو کشور در پایان سال ۲۰۱۱ به حدود ۱۰میلیارد دلار رسید که برپایه صادرات کالا به عراق و واردات نفت از آن به ترکیه بود. رشد مبادلات تجاری بین دو کشور در حوزه واردات و صادرات در سال‌های بعدی نیز ادامه یافت به‌گونه‌ای که با پشت سر گذاشتن رقبایی مثل ایران و چین تا سال ۲۰۱۶ یکه‌تاز روابط اقتصادی با عراق شدند. اما این رشد مبادلات اقتصادی بین ترکیه و عراق در سال‌های اخیر کاهش یافته و چین و ایران مجددا جایگاه خود در اقتصاد عراق را تصاحب کردند.   عربستان با وجود اینکه در سه دهه گذشته روابط سردی با عراق داشته است و به عبارتی اختلافات سیاسی، ایدئولوژیکی و مذهبی همواره به صورت مانعی برای استفاده دو طرف از مرز مشترک طولانی(۸۱۴ کیلومتر) به منظور تقویت مناسبات اقتصادی عمل کرده است اما در طول سال‌های گذشته این کشور راه نفوذ خود را از معبر مشکلات اقتصادی عراق دیده است. در این راستا عبدالرحمن الحربی، معاون وزیر بازرگانی و سرمایه‌گذاری عربستان در سال ۲۰۱۸ از هدف‌گذاری تجارت ۲۲ میلیارد دلاری با عراق در طول ۱۰سال آینده خبر داد که با توجه به شرایط سیاسی و فرهنگی عراق با مخالفت های بسیاری مواجه خواهد شد.